رای شماره ۱۹۲۰ دیوان عدالت اداریYابطال بند (ی) صفحه ۷ دفترچه راهنمای آزمون پذیرش دستیار تخصصی دوره چهل و ششم سال تحصیلی ۱۳۹۹ ـ ۱۳۹۸

مرجع رسیدگی: هیأت عمومی دیوان عدالت اداری

شاکی : آقای سیدحسین حسینی

موضوع شکایت و خواسته : ابطال بند (ی) صفحه ۷ دفترچه راهنمای آزمون پذیرش دستیار تخصصی دوره چهل و ششم سال تحصیلی ۱۳۹۹ ـ ۱۳۹۸

گردش کار : شاکی به موجب دادخواستی ابطال بند (ی) صفحه ۷ دفترچه راهنمای آزمون پذیرش دستیار تخصصی دوره چهل و ششم سال تحصیلی ۱۳۹۹ ـ ۱۳۹۸ را خواستار شده و در جهت تبیین خواسته اعلام کرده است که:

” احتراماً اینجانب سیدحسین حسینی پزشک عمومی که در چهل و ششمین دوره آزمون دستیاری سال ۱۳۹۹ ـ ۱۳۹۸ در رشته تخصصی کودکان دانشگاه علوم پزشکی گلستان پذیرفته شده ام ولی به دلیل مشکلات شخصی در مورخ ۱۳۹۸/۷/۱۹ از ادامه تحصیل در این رشته انصراف داده و با دانشگاه علوم پزشکی گلستان تسویه حساب نموده‌ام، طبق آیین‌نامه دستیاری وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی از شرکت در آزمون دستیاری تخصصی دوره چهل و هفتم (۱۴۰۰ ـ ۱۳۹۹) محروم می‌باشم که این امر مغایر با عدالت آموزشی و قانون اساسی بوده و لذا خواسته‌های اینجانب به شرح ذیل می‌باشد: ـ با توجه به اینکه در اصل ۳ قانون اساسی تعمیم و تسهیل آموزش‌عالی از وظایف دولت دانسته شده و در اصل ۳۰ قانون اساسی، دولت موظف به گسترش آموزش‌عالی می‌باشد، بنابراین دولت موظف به تأمین حق دسترسی عموم به آموزش عالی و ایجاد فرصت‌های برابر آموزشی است و لازمه این امر نبود هرگونه تبعیض و یا محدودیتی در این زمینه می‌باشد. بنابراین مقرره وزارت بهداشت در آیین‌نامه دستیاری (محرومتی یک ساله از شرکت در آزمون دستیاری در صورت انصراف) محدودیت بلاوجه و مغایر با بند ۳ اصل ۳ و اصل ۳۰ قانون اساسی می‌باشد و نیاز به اذن قانونگذار دارد. لذا اینجانب درخواست ابطال مقرره آیین‌نامه دستیاری وزارت بهداشت مبنی بر محرومیت یک ساله از شرکت در آزمون دستیاری را دارم.

۲ـ با توجه به ضیق وقت در خصوص ثبت‌نام آزمون دستیاری تخصصی دوره چهل و هفتم (نیمه دوم آذر ماه ۱۳۹۸) و زمان آزمون (اول اسفند ۱۳۹۸) و با توجه به ضرر و زیان اینجانب و عقب افتادن یک ساله از شرکت در آزمون دستیاری، درخواست صدور دستور موقت مبنی بر ثبت‌نام و شرکت در آزمون دستیاری دوره چهل و هفت را دارم. لازم به توضیح می‌باشد با توجه به اینکه انصراف اینجانب از رشته تخصصی کودکان در چهل و ششمین دوره آزمون دستیاری در همان اوایل دوره یعنی مهر ماه ۱۳۹۸ بوده و نیروی دستیار جایگزین در مرحله تکمیل ظرفیت مستقر خواهد شد، بنابراین انصراف اینجانب موجب ضایع شدن حق کسی نیز نخواهد بود. ”

در پی اخطار رفع نقصی که از طرف دفتر هیأت عمومی دیوان عدالت اداری برای شاکی ارسال شده بود، وی به موجب لایحه‌ای که به شماره ۹۸ ـ ۳۳۰۲ـ ۴ و ۳ مورخ ۱۳۹۸/۹/۲۶ ثبت دفتر هیأت عمومی و هیأت‌های تخصصی دیوان عدالت اداری شده توضیح داده است که:

” احتراماً اینجانب سیدحسین حسینی پزشک عمومی در خصوص رفع نواقص پرونده شماره ۹۸۰۳۳۰۲ به استحضار می‌رسانم: مقرره مربوط به محرومیت یک ساله از شرکت در آزمون دستیاری تخصصی پزشکی در خصوص قبول‌شدگان آزمون که انصراف از تحصیل داده‌اند در آیین‌نامه دستیاری وزارت بهداشت می‌باشد که متاسفانه اینجانب مشخصات آیین‌نامه مربوطه را ندارم. ولی مقرره مربوطه در بند (ی) صفحه ۷ دفترچه راهنمای آزمون پذیرش دستیار تخصصی دوره چهل و ششم (۱۳۹۹ ـ ۱۳۹۸) درج گردیده است که فایل دفترچه راهنمای مربوطه به پیوست جهت استحضار ارسال می‌گردد. خواسته اینجانب ابطال بند (ی) صفحه ۷ دفترچه راهنمای آزمون پذیرش دستیار تخصصی دوره چهل و ششم (۱۳۹۹ ـ ۱۳۹۸) می‌باشد و با توجه به ضیق وقت در مورد ثبت‌نام آزمون دستیاری تخصصی دوره چهل و هفتم (دی ماه ۱۳۹۸) و عقب افتادن یک ساله اینجانب از شرکت در آزمون تقاضای اجازه ثبت‌نام را دارم. در ضمن به عنوان نکته حائز اهمیت رأی مشابه در خصوص لغو محرومیت از آزمون در خصوص شرکت کنندگان کنکور سراسری در تاریخ ۱۳۹۸/۷/۲۳ به شماره دادنامه ۱۴۸۵ و شماره پرونده ۳۲۴۹/۹۷ توسط هیأت عمومی دیوان عدالت اداری داده شده است. ”

متن مقرره مورد شکایت به شرح زیر است:

” دفترچه راهنمای آزمون پذیرش دستیار تخصصی چهل و ششمین دوره سال تحصیلی ۱۳۹۹ ـ ۱۳۹۸:

ی) پذیرفته‌شدگان مرحله اصلی و جایگزین مرحله اول آزمون پذیرش دستیار تخصصی بالینی پزشکی دوره چهل‌و پنج، در صورت عدم ثبت‌نام در موعد مقرر و یا عدم شروع به آموزش در مواعید اعلام شده و یا انصراف از تحصیل، مجاز به شرکت در آزمون پذیرش دستیار تخصصی دوره چهل و ششم نمی‌باشند (به جز مواردی که به دلیل بروز بیماری مؤثر حرفه‌ای که مانع از تحصیل و یا انجام خدمات بعد از فراغت تحصیل شود، از ادامه تحصیل در رشته منصرف یا اخراج شده اند) .”

در پاسخ به شکایت مذکور، اداره کل حقوقی و تنظیم مقررات وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی به موجب لایحه شماره ۱۰۷/۱۸۷ ـ ۱۳۹۹/۲/۷ توضیح داده است که:

” ۱ـ شاکی وفق دادخواست تقدیمی ادعا نموده در چهل و ششمین دوره آزمون دستیاری سال ۱۳۹۹ ـ ۱۳۹۸ در رشته تخصصی کودکان دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی گلستان پذیرفته شده است. معهذا به دلیل مشکلات شخصی از ادامه تحصیل انصراف داده و متعاقب آن با توجه به بند (ی) صفحه ۷ دفترچه راهنمای آزمون پذیرش دستیار تخصصی دوره مذکور از شرکت در آزمون دستیاری تخصصی دوره چهل و هفتم محروم گردیده است. وی بر این اساس متقاضی ابطال بند مورد اشاره از دفترچه راهنمای چهل و ششمین دوره آزمون پذیرش دستیار تخصصی می‌باشد.

۲ـ در ارتباط با شکایت مطروحه لازم به توضیح است، قانونگذار در سال ۱۳۵۲ با تصویب قانون تشکیل شورای آموزش پزشکی و تخصصی، بررسی و تعیین احتیاجات آموزشی رشته‌های پزشکی و تخصصی را به همراه وظایف ذیل بر عهده شورای مذکور قرار داده است که این وظایف عبارتند از: بررسی و تعیین احتیاجات آموزشی رشته‌های پزشکی و تخصصی، ارزشیابی و تعیین محتوای برنامه‌ها و روش‌های کلی آموزش و ایجاد هماهنگی لازم، بررسی و تعیین احتیاجات نیروی انسانی لازم در کشور در رشته‌های پزشکی و علوم وابسته و تخصص‌های پزشکی، تعیین ضوابط جهت تربیت متخصص در دانشکده‌های پزشکی و بیمارستان‌های وابسته به دانشگاه‌ها از جهات الف ـ برنامه و روش‌های آموزشی ب ـ بررسی و اظهار نظر درباره ضوابط مربوط به صلاحیت آموزشی موسسات پزشکی و تصویب صلاحیت آموزشی مذکور و نحوه وابستگی آنها به دانشگاه‌ها بر اساس ضوابط مقرر ج ـ تنظیم آیین‌نامه‌ها و مقررات اجرایی امتحانات تخصصی، بررسی نحوه اجرای ضوابط و برنامه‌ها و ….

۳ـ بر این اساس و با توجه به اختیارات حاصله از قانون مذکور در بند ۷ مصوبه پنجاه و سومین نشست شورای آموزش پزشکی و تخصی موضوع مورد بررسی قرار گرفته و تصویب می‌گردد: “پس از اعلام نتیجه آزمون، پذیرفته‌شدگان اصلی و جایگزین در صورت انصراف در هر زمان، یا عدم ثبت‌نام در موعد مقرر یا عدم شروع دوره، مشمول یک سال محرومیت از پذیرش در دوره‌های دستیاری رشته‌های تخصصی بالینی پزشکی خواهند شد.» بر این اساس همان گونه که مشاهده می‌فرمایید بند مورد اعتراض (بند ی صفحه ۷ دفترچه راهنمای آزمون چهل و ششمین دوره آزمون پذیرش دستیار تخصصی) بر مبنای مصوبه نشست شورای آموزش پزشکی و تخصصی تنظیم گردیده و تا زمانی که مصوبه نشست دارای اعتبار است بند مزبور دردفترچه راهنمای آزمون نیز معتبر و لازم‌الاجرا می‌باشد.

۴ـ لازم به توضیح است دفترچه مذکور در ارتباط با ورودی‌های دستیاری سال ۱۳۹۸ (چهل و ششمین دوره آزمون پذیرش دستیار) می‌باشد و آزمون دوره مذکور نیز برگزار و پذیرفته‌شدگان شروع به تحصیل نموده اند. در بند (ی) صفحه ۷ دفترچه راهنمای آزمون اعلام شده است: “پذیرفته‌شدگان مرحله اصلی و جایگزین مرحله اول آزمون پذیرش دستیار تخصصی بالینی پزشکی دوره چهل و پنجم شامل ورودی‌های سال ۱۳۹۷)، در صورت عدم ثبت‌نام در موعد مقرر و یا عدم شروع به آموزش در مواعید اعلام شده و یا انصراف از تحصیل، مجاز به شرکت در آزمون پذیرش دستیار تخصصی دوره چهل و ششم نمی‌باشند.» از آنجا که نامبرده در آزمون دوره چهل و ششم شرکت نموده و پذیرفته شده و سپس انصراف داده است، مشمول بند (ی) صفحه ۷ دفترچه راهنمای آزمون دوره چهل و ششم نمی‌گردد و به فرض ابطال بند مذکور نیز تاثیری در وضعیت ایشان ندارد. ضمن اینکه با توجه به برگزاری آزمون دوره ۴۶ و اعلام پذیرفته‌شدگان آزمون و شروع به تحصیل ایشان خواسته مزبور عملاً منتفی بوده قابل اجرا نمی‌باشد.

۵ ـ صرف نظر از مراتب فوق‌الذکر اشاره می‌نماید تنها مرجع پذیرش دستیار در رشته‌های تخصصی بالینی وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی می‌باشد. ضمن اینکه آموزش در دوره دستیاری به صورت عملی و بر بالین بیمار و در بیمارستان‌ها و درمانگاه‌های آموزشی وابسته به دانشگاه‌های علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی کشور صورت می‌گیرد. بر این اساس این وزارتخانه سالانه مواجه با تعداد بسیار زیادی فارغ‌التحصیل مقطع پزشکی عمومی متقاضی پذیرش در دوره‌های دستیاری تخصصی می‌باشد. ضمن اینکه تعداد پذیرش دستیار تخصصی در رشته‌های مختلف بر پایه نیاز کشور و مناطق محروم به این رشته‌ها می‌باشد. بر این اساس و با توجه به محدودیت پذیرش دستیار تخصصی و زیرساخت‌های موجود و حجم بالای داوطلبان و جلوگیری از تضییع حقوق متقاضیان پذیرش تصمیم مذکور اتخاذ گردید. زیرا فردی که در آزمون دستیاری پذیرفته می‌شود یکی از جایگاه‌های پذیرش را که دارای متقاضی فراوان بوده و همچنین کشور نیز به فارغ‌التحصیل آن رشته نیازمند می‌باشد اخذ می‌نماید و در صورت انصراف فرد از تحصیل ۱ـ دانشگاه پذیرنده از برخورداری دستیار در بیمارستان‌های آموزشی محروم می‌گردد. ۲ـ سایر متقاضیان که می‌توانستند به جای فرد منصرف در آزمون پذیرش شوند از ادامه تحصیل محروم می‌گردند. ۳ـ منطقه محروم و نیازمندی که دستیار برای خدمت در آن منطقه پذیرش شده است از برخورداری دستیار محروم می‌شود، بر این اساس و با توجه به اینکه بسیاری از پذیرفته‌شدگان بدون توجه به مراتب فوق‌الذکر در صورت عدم پذیرش در رشته/ محل یا سهمیه مورد علاقه نسبت به انصراف از دوره اقدام می‌نمایند، تصمیم مذکور دایر بر محرومیت یک ساله جهت توجه متقاضیان در انتخاب رشته/ محل و سهمیه مربوطه، جلوگیری از تضییع حقوق سایر داوطلبان و در نهایت حمایت از بیماران و مناطق محروم و مورد نیاز کشور اتخاذ گردیده است.

۶ ـ نامبرده در اثبات ادعای مطروحه به اصولی از قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران از جمله اصول ۱۹، ۲۰، ۲۳، ۲۸، ۳۰ و بندهایی از اصل ۳ قانون اساسی استناد نموده است که در این خصوص لازم به ذکر است، تصمیم شورای آموزش پزشکی و تخصصی دقیقاً در راستای اجرای اصول قانون اساسی دایر بر ایجاد امکانات عادلانه و اجازه تحصیل رایگان برای فارغ‌التحصیلان پزشکی عمومی و برخورداری مشمولان از حقوق برابر تنظیم شده است و رعایت عدالت و برابری و جلوگیری از تضییع حقوق متقاضیان پذیرش در دوره‌های دستیاری اتخاذ شده است.

۷ـ ضمناً در ارتباط با دادنامه استنادی نامبرده به شماره ۱۴۸۵ ـ ۱۳۹۸/۷/۲۳ لازم به ذکر است موضوع دادنامه مورد اشاره کاملاً متفاوت از شکایت حاضر می‌باشد زیرا دادنامه مزبور در خصوص ممنوعیت دائم ثبت‌نام داوطلبانی است که از سال تحصیلی ۱۳۶۴ـ ۱۳۶۳ به بعد دو نوبت در کنکور سراسری رشته‌های تحصیلی متمرکز و یا نیمه‌متمرکز (دوره‌های روزانه) پذیرفته شده باشند لکن مصوبه شورای آموزش پزشکی و تخصصی صرفاً دستیاران منصرف از تحصیل را یک سال از پذیرش در دوره‌های دستیاری رشته‌های تخصصی بالینی پزشکی محروم نموده است. بر این اساس استناد نامبرده به دادنامه  مزبور کاملاً بی وجه می‌باشد. ضمن اینکه محرومیت از تحصیل یک ساله منصرفین پذیرش آزمون در تمامی آزمون‌های پذیرش تمامی مقاطع تحصیلی از جمله کنکور سراسری، آزمون کارشناسی ارشد و دکترا و غیره وجود دارد. با توجه به مراتب فوق‌الذکر رد شکایت مطروحه از آن مقام مورد تقاضا می‌باشد. ”

هیأت عمومی دیوان عدالت اداری در تاریخ ۱۳۹۹/۱۲/۱۲ با حضور معاونین دیوان عدالت اداری و رؤسا و مستشاران و دادرسان شعب دیوان تشکیل شد و پس از بحث و بررسی با اکثریت آراء به شرح زیر به صدور رأی مبادرت کرده است.

رأی هیأت عمومی

با توجه به اینکه مقرره مورد شکایت حق شرکت در آزمون را از برخی داوطلبین سلب کرده است و سلب یا تحدید حقوق شهروندان با تصویب مقرره توسط مقامات اداری ممکن نیست بلکه این امر مستلزم دخالت قانونگذار است، لذا بند (ی) دفترچه راهنمای پذیرش دستیار تخصصی دوره چهل و ششم خارج از صلاحیت مقام تصویب‌کننده وضع شده و مستند به بند ۱ ماده ۱۲ و ماده ۸۸ قانون تشکیلات و آیین دادرسی دیوان عدالت اداری مصوب سال ۱۳۹۲ ابطال می‌شود.

هیأت عمومی دیوان عدالت اداری

معاون قضایی دیوان عدالت اداری ـ احمد درزی رامن