فرزند چه زمانی از حضانت والدین خارج می‌شود؟

در نشست نقد رأی دادگاه تجدیدنظر استان تهران مطرح شد:

زمان خروج فرزند از حضانت والدین؛ بلوغ یا رشد؟

پایگاه خبری اختبارـ روز سه شنبه ۱۳ تیرماه ۱۳۹۶ شصتمین جلسه نقد و بررسی آراء قضایی دادگاه‌های تجدیدنظر استان تهران در سالن ولایت مجتمع امام خمینی ره برگزار گردید.

به گزارش پایگاه خبری اختبار به نقل از روابط عمومی پژوهشگاه قوه‌قضاییه، در این نشست، موضوع «زمان خروج فرزند از حضانت والدین؛ بلوغ یا رشد؟» با محوریت نقد آراء شعب ۲۴ و ۴۵ دادگاه تجدید نظر استان تهران مورد بررسی قرار گرفت.

در این جلسه برخی قضات معتقد بودند فرزند با رسیدن به سن بلوغ از حضانت والدین خود خارج می‌شود و در نتیجه پس از آن خود او خواهد بود که انتخاب می‌کند با کدام‌یک از آن‌ها زندگی کند. با وجود آنکه طرفداران این نظریه قبول داشتند که در قانون، مقرره صریحی درباره زمان خروج فرزند از حضانت والدین وجود ندارد، مستند آن‌ها ماده ۱۲۱۰ قانون مدنی بود. ماده ۱۲۱۰ قانون مدنی می‌گوید: «هیچ‌کس را نمی‌توان بعد از رسیدن به سن بلوغ به عنوان جنون یا عدم رشد محجور نمود مگر آنکه عدم رشد یا جنون او ثابت شده باشد». و از طرفی حضانت امر غیر مالی است و مشمول تبصره دو این ماده که تصریح می‌کند «اموال صغیری را که بالغ شده است در صورتی می‌توان به او داد که رشد او ثابت شده باشد» نیز نیست. در نتیجه پس از رسیدن فرزند به سن بلوغ که مطابق با تبصره یک ماده  فوق‌الذکر «سن بلوغ در پسر پانزده سال تمام و در دختر نه سال تمام قمری است»، دیگر نمی‌توان او را به زندگی با یکی از والدین مجبور کرد. پس باید نتیجه گرفت که حضانت با رسیدن او به سن بلوغ پایان یافته است.

در مقابل گروه دیگری از قضات معتقد بودند اولا چون مقرره صریحی در قانون برای زمان خروج فرزند از حضانت تعیین نشده است، قانون از این حیث مبهم یا ساکت است و در نتیجه به اقتضای اصل ۱۶۷ قانون اساسی باید به منابع یا فتاوای معتبر فقهی رجوه نمود و در فقه علاوه بر بلوغ رشد فرزند نیز برای خروج او از حضانت لازم دانسته شده است. به‌علاوه قانون حمایت از خانواده مصوب ۱۳۹۱ مقرر می‌دارد «رعایت غبطه و مصلحت کودکان و نوجوانان در کلیه تصمیمات دادگاه‌ها و مقامات اجرائی الزامی است» بنابراین دادگاه باید در تصمیمات خود به گونه‌ای حکم کند که مصلحت فرزند رعایت شود. درصورت رسیدن دختر به سن ۹ سالگی آیا سپردن انتخاب نوع زندگی به او موافق مصلحت اوست درصورتی‌که او به رشد نرسیده باشد؟ به علاوه به مقتضای تبصره ۲ ماده ۱۲۱۰ قانون مدنی، اقامه دعوای مالی مانند نفقه از او پذیرفته نیست. چگونه می توان پذیرفت کسی که اقامه دعوای مالی از او پذیرفته نیست بی نیاز از حضانت والدین خود باشد؟ به‌علاوه فردی که به سن ۹ یا ۱۵ سال رسیده است لزوما از عنوان طفل که در قانون موضوع حضانت واقع شده است خارج نشده است. باید توجه داشت که کنوانسوین حقوق کودک سن ۱۸ سال را برای پایان دروه کودکی تعیین نموده است و ایران نیز به این کنوانسیون پیوسته است.

در پایان این نشست، با توجه به آنچه در منابع معتبر فقهی آمده است و با توجه به مناط حضانت در قانون مدنی و قانون حمایت از خانواده که حمایت از خانواده و اعضای آن به‌خصوص فرزندان آن است، و فلسفه تأسیس حضانت، اکثریت قضات حاضر در جلسه، رأی شعبه ۴۵ دادگاه تجدید نظر استان تهران را که زمان خروج از حضانت را بلوغ همراه با رشد فرزند دانسته بود صحیح دانستند.