عنوان اتهامی دستور دهنده به مباشر مزاحمت ملکی با عنایت به این موضوع که مباشر فاقد قصد مجرمانه باشد

نظر اکثریت

دخالت اشخاص در ارتکاب جرم، گاهی به صورت مباشرت است که در قالب انجام اعمال مادی جرم توسط یک شخص رخ می‌دهد و گاهی به صورت شرکت است که دو یا چند شخص، عنصر مادی جرم را انجام می‌دهند و گاهی به شکل معاونت که شخص بدون دخالت در عملیات مادی جرم، در تحقق آن دخالت می‌کند. اما در مصادیقی همچون مورد سوال، هرگاه مباشر جرم، مسئولیت کیفری نداشته باشد، معاون را نیز نمی‌توان تعقیب کرد چون مشهورترین نظریه در معاونت، نظریه استعاره می‌باشد که بر اساس آن، معاون در جرم، ماهیت مجرمانه خود را از جرم اصلی می‌گیرد یعنی تا جرم اصلی رخ ندهد، معاونت نیز محقق نمی‌شود.

بر همین اساس، اندیشه ی فاعل معنوی جرم مطرح شده است. فاعل معنوی یا فاعل غیرمباشر، شخصی است که شخص دیگر را که فاقد مسئولیت کیفری است وادار به ارتکاب جرمی می‌کند. بنابراین، فاعل معنوی دخالتی در عملیات مادی جرم ندارد و مباشر جرم در حکم وسیله است مانند کسی که مقداری مواد مخدر داخل کیفی قرار داده و به شخصی که از آن اطلاع ندارد می‌دهد تا به مقصد خاصی برساند.

دو دیدگاه بین حقوقدانان مطرح است: یک دیدگاه آن است که فاعل معنوی، همان فاعل اصلی جرم است و با فاعل مادی هیچ تفاوتی ندارد و مصادیق مزبور، فاعل معنوی جرم نیستند بلکه فاعل مادی جرم می‌باشند چراکه مباشر جرم، همچون وسیله در دست دیگری است پس اگر کسی، کودکی را وادار کند که مالی را از مغازه برباید مانند آن است که آن مال را با طناب از مغازه خارج کرده باشد و تفاوتی میان این دو وسیله نمی‌باشد. این ادعا با دکترین غالب که فاعل معنوی را به موارد خاصی اطلاق نموده و فاعل مادی را منحصر به شخصی می‌داند که در عملیات مادی جرم دخالت دارد، سازگار نیست و طرفدار زیادی ندارد.

دیدگاه دیگر آن است که فاعل معنوی همان معاون جرم است که این دیدگاه نیز صحیح نمی‌باشد چون بین این دو فرق می‌باشد. در نتیجه اینکه، مصادیق این‌چنینی نه در قالب مباشرت می‌گنجد و نه در قالب معاونت. بلکه باید آن را ماهیتی مستقل دانست. موارد مشابه: 1- تبصره یک ماده 211 قانون مجازات اسلامی (اکراه در قتل) که اشاره به موردی که مباشر در قتل، طفل غیر ممیز بوده و شخص دیگری وی را وادار به قتل می‌کند. 2- ماده 621 (آدم‌ربایی) 3- ماده 538 (جعل گواهی برای فرار از خدمت سربازی) در نهایت با توجه به عدم دخالت در عملیات اجرایی بزه مطروحه، ممانعت یا مزاحمت ملکی فاعل معنوی جرم می‌باشد که در خصوص بزه معنونه جرم‌انگاری نگردیده است.

نظر اقلیت

با عنایت به بند پ ماده 158 قانون مجازات اسلامی و وجود رابطه کارگری بین نگهبان و مدیر شهرک و وجود رابطه علیت بین سبب و مباشر مطرح گردیده و سبب (مدیر شهرک) اقوا از مباشر(نگهبان) بوده. مدیر شهرک، مباشر جرم مزاحمت ملکی و ممانعت از حق بوده است و همکاران دیگری نیز با عنایت به ماده 129 قانون مجازات اسلامی، مدیر شهرک را معاون جرم مزاحمت ملکی و ممانعت از حق نظر داشته‌اند.