جایز یا لازم بودن عقد بیمه

نظر هیئت عالی

نشست قضایی (1): طبق ماده 183 قانون مدنی عقد عبارت است از این‌که یک یا چند نفر در مقابل یک یا چند نفر دیگر تعهد کنند و مورد قبول آنان باشد و در مواد 185 و 186 تا 189 قانون مدنی تعریف عقود لازم و جایز و منجز و معلق عنوان شده و در ماده 187 تصریح شده عقد ممکن است نسبت به یک طرف لازم باشد و نسبت به طرف دیگر جایز و گرچه در قانون مدنی ایران راجع‌ به بیمه مطلبی عنوان نگردیده و بیمه جزو عقود معینه مذکور در قانون مدنی نیست، قانونگذار بر حسب نیازهای اقتصادی و لزوم حمایت از اموال و نفوس عقد بیمه را تأسیس نموده و با تصویب قانون بیمه مصوب اردیبهشت‌ماه 1316 امر بیمه را تأسیس کرده است.

طبق ماده 1 قانون بیمه «بیمه عقدی است که به‌ موجب آن یک طرف تعهد می‌کند در ازای پرداخت وجه یا وجوهی از طرف دیگر در صورت وقوع یا بروز حادثه خسارت وارده بر او را جبران نموده یا وجه معینی بپردازد» و گرچه غالباً کلمه عقد را در مورد عقود معینه به کار می‌برند،

در هر حال قانونگذار عقد بیمه را جعل نموده و آثار و نتایج آن‌ را هم در قانون معین کرده است که به‌ صورت قوانین تکمیلی و امری است که به همین صورت و شرایط مذکور در قانون به‌ موجب قرار داد کتبی مورد توافق بیمه‌گذار و بیمه‌گر قرار می‌گیرد و از آن جا که در عقود اصل لزوم عقد می‌باشد (ماده 216 قانون مدنی) و از مقررات قانون بیمه هم لزوم عقد بیمه استفاده می‌شود، این عقد در بیمه عمر نسبت به بیمه‌گر لازم است و نسبت به بیمه‌گذار جایز زیرا بیمه‌گذار می‌تواند هر وقت مایل باشد از پرداخت اقساط بیمه عمر خودداری و از این طریق آن را فسخ کند و گر چه این موضوع در قانون بیمه ساکت مانده است، طبع عقد بیمه و آثار و نتایج آن و مقررات ماده ‌187 قانون مدنی این استنباط را تأیید می‌کند.