رای شماره‌ ۱۹۵۰دیوان عدالت اداری ؛ ابطال بند ۲ مصوبه چهارمین جلسه شورای سنجش و پذیرش دانشجو در دوره‌های تحصیلی تکمیلی مورخ ۱۳۹۵/۱۰/۱۸ و تبصره۱ بند (الف) شرایط اختصاصی دفترچه راهنمای ثبت‌نام و شرکت در آزمون ورودی دوره‌های کارشناسی ارشد ناپیوسته سال ۱۳۹۹

مرجع رسیدگی: هیأت عمومی دیوان عدالت اداری

شاکی: آقای دانیال موحدی نیا

موضوع شکایت و خواسته: ابطال ۱ـ بند ۲ مصوبه چهارمین جلسه شورای سنجش و پذیرش دانشجو در دوره‌های تحصیلات تکمیلی مورخ ۱۳۹۵/۱۰/۱۸

۲ـ تبصره۱ بند (الف) شرایط اختصاصی دفترچه راهنمای ثبت‌نام و شرکت در آزمون ورودی دوره‌های کارشناسی ارشد ناپیوسته سال ۱۳۹۹

گردش کار: شاکی به موجب دادخواستی ابطال بند ۲ مصوبه چهارمین جلسه شورای سنجش و پذیرش دانشجو در دوره‌های تحصیلات تکمیلی مورخ ۱۳۹۵/۱۰/۱۸ و تبصره۱ بند (الف) شرایط اختصاصی دفترچه راهنمای ثبت‌نام و شرکت در آزمون ورودی دوره‌های کارشناسی ارشد ناپیوسته سال ۱۳۹۹ را خواستار شده و در جهت تبیین خواسته به طور خلاصه اعلام کرده است که:

” از آنجایی که تمامی آیین‌نامه‌ها و مصوبات می‌بایست حول محور قانون باشد و هرگونه سلب حق نیز باید به موجب قانون باشد حال مصوبه شورای سنجش و پذیرش دانشجو سازمان سنجش حق شرکت در آزمون را به ناحق مقید به انصراف از تحصیل یا فراغت از تحصیل تا زمان ثبت‌نام نموده است گویا استدلال ایشان ممنوعیت جمع تحصیلات می‌باشد در حالیکه در این زمینه تنها مصوبه مجلس مانع جمع مشاغل است و در این خصوص مصوبه‌ای در قوانین موضوعه موجود نیست. گویی شورای سنجش و پذیرش دانشجو در این زمینه وظیفه قوه مقننه را عهده دار شده است در حالیکه اصل در حقوق عمومی عدم صلاحیت است.”

متن مقرره‌های مورد شکایت به شرح زیر است:

” ۱: بند ۲ مصوبه چهارمین جلسه شورای سنجش و پذیرش دانشجو در دوره‌های تحصیلات تکمیلی مورخ ۱۳۹۵/۱۰/۱۸

مقرر گردید شرکت مجدد فارغ‌التحصیلان و یا دانشجویان شاغل به تحصیل در دوره‌های تحصیلات تکمیلی در آزمون‌های کارشناسی ارشد و دکتری سال ۱۳۹۶ مطابق موارد مندرج در دفترچه راهنمای آزمون‌های فوق باشد و از سال ۱۳۹۷ به بعد، پذیرفته‌شدگان آزمون کارشناسی ارشد و یا دکتری با رعایت موارد زیر مجاز به شرکت در آزمون کارشناسی ارشد و یا آزمون دکتری باشند:

الف ـ تمامی‌پذیرفته‌شدگان سنوات قبل (به جز پذیرفته‌شدگان روزانه آزمون سال قبل) در صورت ثبت‌نام در دانشگاه باید تا پایان زمان ثبت‌نام آزمون مربوط، انصراف از تحصیل دهند.

ب ـ پذیرفته‌شدگان روزانه چه در دانشگاه قبولی ثبت‌نام کرده و چه ثبت‌نام نکرده باشند، سال بعد از سال قبولی اجازه شرکت در آزمون را ندارند و یک سال محروم از آزمون هستند.

ج ـ پذیرفته‌شدگان دوره بورس اعزام به خارج در صورتی که روند پذیرش آن‌ها تا زمان ثبت‌نام آزمون در سازمان امور دانشجویان تکمیل نشده و در داخل نیز در دوره‌های روزانه پذیرفته نشده باشند، اجازه شرکت در آزمون سال بعد دکتری را دارند.

۲: تبصره۱ بند (الف) شرایط اختصاصی دفترچه راهنمای ثبت‌نام و شرکت در آزمون ورودی دوره‌های کارشناسی ارشد ناپیوسته سال ۱۳۹۹ بر اساس مصوبه چهارمین جلسه شورای سنجش و پذیرش دانشجو در دوره‌های تکمیلی مورخ ۱۳۹۵/۱۰/۱۸، دانشجویان در حال تحصیل در مقاطع دکتری و کارشناسی ارشد ناپیوسته (به استثنای پذیرفته‌شدگان دوره‌های روزانه آزمون کارشناسی ارشد ناپیوسته سال ۱۳۹۸ که حق شرکت در آزمون سال ۱۳۹۹ را ندارند)، در صورت تمایل به ثبت‌نام و شرکت در آزمون کارشناسی ارشد ناپیوسته سال ۱۳۹۹ در صورت داشتن سایر شرایط و ضوابط مندرج در این دفترچه راهنما می‌بایست تا پایان مهلت مقرر ثبت‌نام آزمون کارشناسی ارشد سال ۱۳۹۹، از تحصیل انصراف قطعی حاصل نمایند. بدیهی است در صورتی که دانشجویان شاغل به تحصیل (ورودی‌های سال ۹۷ و قبل از آن) بدون انصراف از تحصیل در آزمون کارشناسی ارشد ناپیوسته سال ۹۹ شرکت نموده و در ردیف پذیرفته‌شدگان نهایی قرار گیرند، قبولی آنها باطل شده و هیچ اقدام دیگری میسر نخواهد بود. لازم به توضیح است که مهلت انصراف برای دانشجویان شاغل به تحصیل، تا پایان تاریخ ثبت‌نام می‌باشد.”

در پاسخ به شکایت مذکور، رئیس سازمان سنجش آموزش کشور به موجب لایحه شماره ۱۶۰۳ـ ۱۳۹۹/۱/۲۳ توضیح داده است که:

” بدواً طبق ماده ۲ قانون سنجش و پذیرش دانشجو در دوره‌های تحصیلات تکمیلی برنامه‌ریزی، هماهنگی و نظارت بر نحوه سنجش و پذیرش دانشجو در دوره‌های تحصیلات تکمیلی به شورای سنجش و پذیرش دانشجو واگذار شده است این شورا با هدف پیشگیری از اتلاف منابع کشور در چهارمین جلسه خود مورخ ۱۳۹۵/۱۰/۱۸ مصوب نمود پذیرفته‌شدگان سنوات قبل در صورت تمایل برای شرکت مجدد در دوره‌های تحصیلات تکمیلی می‌بایست تا پایان زمان ثبت‌نام در آزمون، انصراف از تحصیل بدهند ضمناً پذیرفته‌شدگان دوره روزانه سال قبل اجازه شرکت در آزمون را نداشته و یک سال محروم از آزمون هستند. این مصوبه عیناً در دفترچه راهنمای ثبت‌نام آزمون کارشناسی ارشد و دکترای سال‌های گذشته درج و در دفترچه راهنمای کارشناسی ارشد سال ۹۹ نیز درج شده است شاکی تقاضای ابطال این مصوبه را کرده‌اند. حال در مقام دفاع از مصوبات مورد اعتراض به استحضارمی‌رساند:

۱ـ طبق شرایط و ضوابط تحصیل در دانشگاه‌ها و مؤسسات آموزش عالی، تحصیل همزمان در دو کد رشته محل دانشگاهی ممنوع است. هیچ فردی نمی‌تواند همزمان در بیش از یک کد رشته محل تحصیل کند از طرف دیگر طبق مصوبه چهارمین جلسه شورای سنجش و پذیرش دانشجو در دوره‌های نحصیلات تکمیلی مورخ ۱۳۹۵/۱۰/۱۸ پذیرفته‌شدگان دوره روزانه چه در دانشگاه محل قبولی ثبت‌نام کرده و چه ثبت‌نام نکرده باشند حق شرکت در آزمون سال بعد را نخواهند داشت و پذیرفته‌شدگان دوره غیرروزانه سنوات قبل در صورت ثبت‌نام در آزمون می‌بایست تا پایان زمان ثبت‌نام از دانشگاه محل تحصیل انصراف دهند.

۲ـ همانگونه که ملاحظه می‌فرمایید مصوبه شورای سنجش و پذیرش حول دو محور است اولی راجع به انصراف دانشجویان غیرروزانه از دانشگاه محل تحصیل تا آخرین روز ثبت‌نام و دومی ممنوعیت شرکت پذیرفته‌شدگان دوره روزانه سال قبل در آزمون تحصیلات تکمیلی سال بعد می‌باشد شاکی مشخص نکرده‌اند کدام قسمت مصوبه خلاف مقررات و قوانین موضوعه است.

۳ـ علیهذا چنانچه در دفترچه راهنمای انتخاب رشته‌های تحصیلی دوره دکتری و کارشناسان ارشد به ظرفیت دوره روزانه دانشگاه‌ها و مؤسسات آموزش عالی توجه شود ملاحظه خواهید کرد ظرفیت اکثریت کد رشته‌های دانشگاهی «علی الخصوص دوره دکتری» کمتر از سه نفر است حال تصور فرمایید درصدی از این پذیرفته‌شدگان به امید قبولی در کد رشته محل‌های بهتر در آزمونهای بعد، اقدام به ثبت‌نام در دانشگاه نکنند و یا اینکه بعد از یک یا دو ترم تحصیل بدون هیچ محدودیت و ممنوعیتی دانشگاه را رها کرده و مجدداً در آزمون سال بعد شرکت کنند قطعاً این امر موجب ایجاد بی نظمی و اخلال در برنامه‌ریزی دانشگاه‌ها و مؤسسات آموزش عالی خواهد شد و منابع آموزش عالی تلف خواهد شد.

۴ـ محدودیت رشته‌های دانشگاهی در دوره روزانه موجب گردیده قریب به اتفاق پذیرفته‌شدگان دوره‌های تحصیلات تکمیلی و دکتری در دانشگاه محل قبولی ثبت‌نام کنند اگر محدودیت و ممنوعیت شورای سنجش و پذیرش دانشجو بر داشته شود تعدادی از قبول‌شدگان دوره‌های روزانه ثبت‌نام نخواهند کرد و یا بعد از یک یا دو ترم ترک تحصیل خواهند کرد. قطعاً این امر موجب تضییع حقوق سایر داوطلبان خواهد شد داوطلبی که تمایل به تحصیل در یک رشته محل دانشگاه را ندارد نباید از ابتدا آن کد رشته را انتخاب کند این امر موجب تضییع حقوق سایر داوطلبان می‌شود انتظار می‌روز داوطلبی که متقاضی تحصیل در دوره تحصیلات تکمیلی و دکتری است با رعایت مصوبات شورا کد رشته محلی را انتخاب کند که در صورت قبولی صد در صد ثبت‌نام خواهد شد. (این موضوع در سالهای گذشته تقریباً توسط همه پذیرفته‌شدگان به جز افراد اندک رعایت شده است.)

۵ ـ با عنایت به مراتب مذکور ملاحظه می‌فرمایید مصوبه شورای سنجش و پذیرش دانشجو در دوره تحصیلات تکمیلی در راستای حفظ منابع دانشگاهها و مؤسسات آموزش عالی و بهره‌مندی افراد بیشتری از تسهیلات رایگان دانشگاه‌ها بوده است اگر مصوبه شورا حذف شود برخی از قبول‌شدگان دوره روزانه با نیت قبولی در آزمون‌های آتی ثبت‌نام نخواهند کرد و یا در صورت ثبت‌نام بدون هیچ مانعی انصراف خواهند داد و این امر موجب خواهد شد تعداد قلیلی از تسهیلات رایگان بهره‌مند شوند لازم به ذکر است ممنوعیت‌های شورا صرفاً برای کد رشته محل‌های روزانه رایگان بوده و سایر دوره‌ها (نوبت دوم ـ پیام نور ـ پردیس بین‌الملل ـ دانشگاه آزاد اسلامی و سایر دوره‌های شهریه پرداز) هیچ محدودیتی برای شرکت مجدد در آزمون ندارد.”

هیأت عمومی دیوان عدالت اداری در تاریخ ۱۳۹۹/۱۲/۱۶ با حضور رئیس و معاونین دیوان عدالت اداری و رؤسا و مستشاران و دادرسان شعب دیوان تشکیل شد و پس از بحث و بررسی با اکثریت آراء به شرح زیر به صدور رأی مبادرت کرده است.

رأی هیأت عمومی

وظایف و اختیارات شورای سنجش و پذیرش دانشجو در ماده ۳ قانون سنجش و پذیرش دانشجو در دانشگاه‌ها و مراکز آموزش عالی کشور مصوب سال ۱۳۹۲ ذکر شده است که از هیچ کدام از بندهای مقرر در این ماده اعمال محدودیت موضوع مصوبات مورد اعتراض قابل استنتاج نیست. بر این اساس مصوبات مورد اعتراض به علت آن که تصویب آن خارج از حدود اختیارات مرجع وضع‌کننده است، مستند به بند ۱ ماده ۱۲ و ماده ۸۸ قانون تشکیلات و آیین دادرسی دیوان عدالت اداری مصوب سال ۱۳۹۲ ابطال می‌شود.

رئیس هیأت عمومی دیوان عدالت اداری ـ محمدکاظم بهرامی